Hvað má í ljósmyndun?

Það hafa alltaf verið til menn sem þykjast ráða reglum í myndlist. Þegar myndavélin kom fram voru ljósmyndir langt frá því að vera list og nú seljast verk frumkvöðlanna á svipuðu verði og málverk frá sama tíma. Listasöfn hamast við að dásama þessa frumkvöðla og þykja sæl ef þau ná að sýna verk þeirra. 

 

Ljósmyndun er ekkert eitt. Eina sem ljósmyndir hafa sameiginlegt er að þær koma frá einhvers konar vél sem er með tæki til að fanga ljós og varðveita það.

 

Fyrir daga ljósmyndunar var til tæki sem varpaði mynd af umhverfinu á glerplötu. Menn drógu eftir þeirr mynd upp afrit  sem þeir notuð síðan sem uppistöðu í málverki. 

 

Með þróun efnafræði náðu men að setja á glerplötu silfursambönd sem breyttust í ljósi og þannig fönguðu þeir myndina. Það þurfti að stöðva efnabreytinguna í myrkraklefa og varpa henni á pappír með svipuðum eiginleikum áður en hægt var að sýna hana í dagsbirtu. 

 

 

Hver ljósmynd var sjálfstætt verk sem krafðist mikils hugvits og verkþekkingar. Fyrst var takan sjálf. Velja þurfti rétta birtu og stillingar á myndavélinni við hæfi. Þessir þættir hafa ekki yfirgefið ljósmyndunina þrátt fyrir aukna tækni. Þá var gerð eftirmyndar líka hugverk. Velja þurfti áferð á pappír, lit og einnig voru pappírar mis mjúkir þ.e. tóku misjafnlega við ljósi og skugga og framkölluðu misjafnlega miklar andstæður. Við afritun mátti afmarka myndina öðru vísi það er kroppa af jöðrum hennar til að stækka upp hluta hennar. Þá var myndinni ekki varpað beint á pappírinn heldur voru misjafnir hlutar hennar lýstir misjafnlega mikið og þannig dregin fram þau atriði sem skiptu máli. Þess var gætt að skuggarnir yrðu ekki oflýstir og misstu alla áferð og eins með háljósin. Þess var gætt að þau yrðu ekki vanlýst. Gerð afritisins var því tímafrek vinna sem krafðist smekkvísi og sköpunar. 

 

Nú er það sem áður var gert í myrkraklefa unnið í tölvu. Möguleikarnir hafa aukist en í grunninn er um sömu atriði að ræða.   

 

Nú er þessi barátta við listaleysið hafin að nýju kannski með nýjum formerkjum. Margir virðast vita hvað má og hvað ekki í stafrænni ljósmyndun. Við erum að vissu leiti á byrjunarreit. Eins og áður sagði þá eru þær myndir sem ljósmyndarar og framsæknir ástriðuljósmyndarar tóku hér áður fyrir alls ekki eins og þær komu beint úr myndavélinni. Nú bregður svo við að væluhópurinn telur slíkar breytingar í stafrænu umhverfi óheimilar samkvæmt einhverju valdi sem þeir telja sig hafa yfir samborgurunum.  

 

Það er eðlilegt að fréttamiðlar skrumskæli ekki sannleikann hvorki í texta eða mynd. Í báðum tilfellum verður þó sá sem skráir að velja sjónarhorn sem getur haft áhrif á skynjunina. Eins má staldra við vegna þeirrar myndar sem ungar stúlkur fá um "fallegar konur" í tískublöðum. 

 

Ég er aðeins að tala um þær myndir sem menn taka og birta til að sýna verk sín á þessu sviði hvort sem það eru atvinnu listamenn, ástríðu ljósmyndarar eða aðrir og hafa ekki sjálfu sér nein skilaboð sem eiga að komast óbrengluð til skila. Hvorki þú eða aðri lesandi góður eiga að stjórna hvert sköpun þeirra leiðir þá en þú getur haft skoðun á því hvernig þér líkar. Listafræðingar framtíðarinnar skera svo úr um varðveislugildi verkanna.