Nokkur orð um ISO og kelvin

ISO og kelvin

 

ISO er mælieingin fyrir birtumagn og kelvin er staðall fyrir lit á ljósi.

ISO er skammstöfun fyrir alþjóða staðlastofnunina. Eldri staðlar fyrir ljósnæmi voru m.a. DIN sem var þýskur og ASA sem var amerískur.

Myndflaga er aftan við linsuna. Þessi myndflaga er alsett agnarsmáum ljósmælum sem við köllum pixla. 10 mega pixla myndflaga hefur 10 milljón slíka ljósmæla. Geta ljósmælanna til að mæla ólika birtu er mun meiri en hægt er að skrá í stafræna mynd. Þess vegna veljum við ákeðið bil á birtuskalanum sem við skráum. Við getum valið að skrá dimmasta hluta birtuskjalans og þá höfum við háa ISO tölu. Við getum einnig valið bjartasta hlutann og veljum þá lága ISO tölu.

Það sem við veljum er meðalbirtan. Myndflagan skráir birtu á ákveðnu bili.

Ég hef sagt ykkur frá hugtakinu stopp. Eitt stopp er tvöföldun eða helmingun í birtu.

Ljósop og hraðar voru áður skráðir í heilum stoppum. Yki maður birtuna með því að lengja lýsingartíman um eitt stopp gat maður minnkað hana á móti með því að minnka ljósopið um eitt stopp. Ljósnæmnin hleypur líka á stoppum og gildir það sama maður getur aukið ljósnæmnina um eitt stopp og minnkað þá ljósopið um eitt stopp eða stytt tökutíman um eitt stopp. Nú leyfa nýjustu myndavélar breytileika um ½ stopp eða 1/3 úr stoppi en sama lögmál gildir með breytum breytanda.

Hvað þýða kelvin gráður í ljósmyndun.

Ljós sem okkur virðist hvítt hefur misjafnan lit. Þetta sjáum við ef við tökum myndir með inniljósi og það sést í glugga. Það sem úti er virðist blátt.

Stafrænar vélar búa yfir hvítjöfnun þ.e. white balance. Oftast er notast við sjálfvirkt mat vélar á ljóslit þ.e. automatic white balance. Myndavélin metur litinn á ljósinu og aðlagar skráningu lita skv. Því. Við getum einnig stillt ljóslitinn sjálf. Það er m.a. hægt að gera þannig að tekin er mynd af hvítum eða hrein gráum fleti og myndavélinni sagt að miða ljóslitinn við það. Þá eru forgerðar stillingar fyrir heiðan himinn, skýjað veður og ýmsa fasta ljósgjafa.

Dagljós og flöss eru í kringum 5.500 kelvin. Fyrir flesta er þetta óskiljanlegt. Sumir geta stillt myndavélina sína á 5.500 kelvin hugsunarlaust og láta þar við sitja.

Kelvin gráður er mælieining fyrir hitastig. 0 á kelvin er alkul sem er lægsta mögulega hitastig þ.e. -273,15 á selsíus. 0 gráður á selsíus er 273,15 gráður á kelvin. Munur á milli gráða er því sami á kelvin og selsíus aðeins núllpunkturinn ólíkur. 5.500 er því mikill hiti. Hvernig tengist þetta lit á ljósi?

 

Svarið er einfalt: eiginlega ekkert. Til að fá staðlað litaspjald var litur á bráðnandi járni haft til viðmiðunar. 5.500 er liturinn af járni þegar það hefur verið hitað í 5.500 – 273,15 gráður þ.e. 5.226,85 á selsíus.

Kelvin gráður eru tölur fyrir lit á ljósi og hafa ekkert með hitastig að gera að öðru leyti en þessu.